सुनामी म्हळ्यार उदकाच्या कुडक्यांत वा ताचे लागसार अचकीत आनी बळिश्ट अडचणींतल्यान निर्माण जावपी व्हड दर्याच्या ल्हारांचो माळो. सुनामी सादारणपणान अशे तरेन सुरू जातात:
उदकापोंदा जावपी भूंयकांपः सुनामीचें सगळ्यांत चड प्रमाणांत कारण, खास करून दर्याच्या तळासावन येवपी भूंयकांप, जंय टॅक्टोनीक प्लेटी स्थलांतरीत जातात.
ज्वालामुखी स्फोटः दर्यापोंदा वा दर्या लागसार जावपी स्फोटाक लागून उदक स्थलांतरीत जावन ल्हारां निर्माण जावंक शकतात.
उदकापोंदा जावपी भूंयकांपः भूंयकांप वा हेर घटकांक लागून जावपी भूंयकांप आनी ताका लागून म्हत्वाचें प्रमाणांत उदक स्थलांतरीत जाता.
उल्कापिंडाचे परिणाम: दर्याक मारपी व्हड उल्कापिंड जरी दुर्मिळ आसले तरी सुनामी निर्माण जावंक शकतात.
सुनामी नियमित दर्याच्या ल्हारांपरस वेगळी आसता कारण तांची तरंगलांबाय खूब व्हड आसता आनी तीं पुराय दर्याच्या तळ्यांतल्यान वचूंक शकतात. खोल उदकांत तांची गती ५००-८०० किमी./तास मेरेन पावूं येता आनी दर्यादेगेर पावतकच आपत्तीचें लुकसाण जावंक शकता.
गोंयांत सुनामी:
भारताचे अस्तंत दर्यादेगेर, अरबी दर्याचे देगेर गोंय आशिल्ल्यान सुनामीक तोंड दिवचें पडटा, जरी ह्या वाठाराचेर बंगालच्या उपहासाक तोंड दिवपी भारताचे उदेंत दर्यादेगे इतलो परिणाम जायना. पूण दर्यादेगेवेली सुवात आनी हिंद म्हासागरांतल्या टॅक्टोनीक वाठारांक लागीं आशिल्ल्यान गोंय अजूनय धोक्यांत आसा, जाका लागून सुनामी सुरू जावंक शकतात. गोंयच्या सुनामीच्या मुखेल धोक्यांक लागून:
हिंदु म्हासागरांतले भूंयकांपः हिंदु म्हासागरांतल्या मुखेल टॅक्टोनीक कार्यावळींनी खास करून सुमात्रा फॉल्ट झोन (हाका लागून 2004 वर्सा घातक सुनामी निर्माण जाली) सुनामी निर्माण जावंक शकतात आनी ताचो परिणाम गोंय सयत अस्तंत दर्यादेगेर जावं येता.
प्रादेशिक भूंयकांप क्रियाकलापः गोंय स्वता सक्रिय फॉल्ट लायनीचेर नासलो तरी अंदमान जुंवे वा मक्रान सबडक्शन झोन (पाकिस्तान आनी इराण हांचे दर्यादेगेर) सारक्या भूंयकांप वाठारांक हो प्रदेश लागीं आशिल्ल्यान उदकापोंदा जाल्ल्या व्हड भूंयकांपाक लागून सुनामी निर्माण जावपाचो धोको निर्माण जाता.
जागतीक घडणुकोः संवसारांतल्या हेर वाठारांनी, खास करून हिंदु म्हासागरांतल्या व्हड भूंयकांप घडणुकांक लागून जावपी सुनामीचो परिणाम गोंयचे दर्यादेगेर उणो आसलो तरी अजूनय जावं येता.
सुनामी विध्वंसक नुकसान करपाक सक्षम आसून तातूंत जायते मुखेल धोके आसात: १.
हुंवार येवप:
सुनामीच्या ल्हारांक लागून दर्यादेगेवेल्या वाठारांनी हुंवार येवन इमारती, मुळावी बांदावळ, रस्ते, पिकां धुवन वचूंक शकतात. ह्यो ल्हारां पयस भितरल्या वाठारांत भितर सरूंक शकतात आनी ताका लागून पिडिल्ल्या वाठाराचें व्हड लुकसाण जाता.
सुनामीचीं ल्हारां १०-३० मीटर वा ताचेपरस चड उंचायेमेरेन पावूंक शकतात आनी ल्हारांक लागून निर्माण जावपी खर प्रवाहांक लागून मनीस, बोटी, वाहनां आनी बांदावळ व्हांवून वचूंक शकतात.
सुनामीच्या ल्हारांचो व्हड बळान दर्यादेगेवेलो व्हड प्रमाणांत कटाव जावन दर्यादेगेर कायमचे बदल जावन दर्यादेग, धक्के आनी बंदरांचें लुकसाण जावंक शकता.
सुनामीक लागून उजो, भूंयकांप आनी वायू गळप जावंक शकता, जाका लागून आपत्ती प्रतिसाद आनीक गुंतागुंतीचे जावंक शकतात आनी जिणेचो लुकसाण वाडोवंक शकता.
सुनामीक लागून ल्हारांचो वेग आनी आकार हाका लागून खास करून दर्यादेगेवेल्या दाट लोकसंख्येच्या वाठारांनी लोकांक व्हड प्रमाणांत लुकसाण जावपाची शक्यताय आसता.
गोंयांत सुनामी जावपाचो धोको समजून घेवप तयारी खातीर म्हत्वाचें. सुनामीच्या धोक्याचेर परिणाम करपी मुखेल घटकांचो आस्पाव जाता:
दर्यादेगेवेल्या शारांनी आनी गांवांनी, खास करून वास्को दा गामा, पणजी, मापुसा, मार्गाओ ह्या दर्यादेगे लागसारच्या शारांनी सुनामीचो परिणाम जावपाचो चड धोको आसा.
गोंयांत उदकापोंदा जावपी म्हत्वाच्या भूंयकांपाक लागून, खास करून सुमात्रा फॉल्ट झोन वा मक्रान सबडक्शन झोनांतल्यान निर्माण जावपी सुनामीक असुरक्षित आसा.
उंचाय उणी आनी दर्याथराक लागीं आशिल्ल्या वाठारांनी सुनामीच्या ल्हारांक लागून लुकसाण जावपाची चड शक्यताय आसता, जाल्यार उंचेल्या जमनीवयल्या वाठारांनी कांय प्रमाणांत संरक्षण मेळूं येता.
दर्यादेगे लागसारची अनियोजीत उदरगत वा मुळावी बांदावळ सुनामीच्या नुकसानाचो धोको वाडटा. गोंयचीं मुखेल शारां, दर्यादेग, पर्यटन थळां खास करून व्हड प्रमाणांत सुनामी आयल्यार धोको निर्माण जाता.
लोकांक भायर सरपाक वेळ दिवन आपत्तीचो परिणाम उणो करपाक सुनामीची शिटकावणी म्हत्वाची आसा. सुनामी अलर्टाचे कांय स्रोत अशे आसात:
इंडियन नॅशनल सेंटर फॉर ओशन इन्फॉर्मेशन सर्विसेस (INCOIS): भारतांतल्या सुनामीचेर नियंत्रण दवरपाची जापसालदारकी इंकोआयस ही मुखेल सरकारी संस्था. ते गोंय सयत पुराय भारतीय दर्यादेगे खातीर सुनामी अलर्ट आनी शिटकावणी दितात. इंकोआयएस भूंयकांपमापक आनी भरती मापक उपकरणांचो डेटा वापरून भूंयकांपाची क्रिया आनी सुनामी निर्माण जावपाचेर नियंत्रण दवरता.
प्रादेशिक सुनामी शिटकावणी पद्दत: आंतरसरकारी दर्याविज्ञान आयोग (IOC) हांच्या समन्वयान हिंदु म्हासागरांतली सुनामी शिटकावणी प्रणाली (IOTWS) सगळ्या हिंदु म्हासागरांतल्या राश्ट्रांक रियल-टायम सुनामी शिटकावणी दिता. राष्ट्रीय अधिकाऱ्यां कडेन आनी भौसा कडेन इशारो वांटून घेतात.
आयएमडी (भारत हवामान विभाग): आयएमडी भूंयकांप घडणुकांचेरूय नियंत्रण दवरता आनी ह्या वाठारांतल्या म्हत्वाच्या भूंयकांपा उपरांत सुनामी सल्लो दिवंक शकता. रेडिओ, दूरचित्रवाणी, मोबायल अॅप्लिकेशनां आनी हेर संवाद माध्यमांतल्यान वेळार सावधानताय दितात.
थळावे प्राधिकरण आनी आपत्ती वेवस्थापन पंगड: गोंयचें राज्य आपत्ती वेवस्थापन प्राधिकरण (एसडीएमए) राष्ट्रीय एजन्सी वांगडा सहकार्यान सुनामी अलर्ट आनी रिकामी सुचोवण्यो जारी करपाक वावुरता. शिटकावणी दिवपा खातीर तांणी सायरन, ध्वनीक्षेपक आनी थळाव्या माध्यमांचो वापर करूं येता.
सुनामी सोदून काडपी बोय: सुनामीची शिटकावणी दिवपी यंत्रणेंत दर्याचे बोय आसतात, जे दर्याचे पातळेंत जावपी बदल सोदून काडूंक शकतात, जाका लागून सुनामीचो संकेत मेळूं येता. हे बोय सुनामीचो अदमास आनी सुरवातीची शिटकावणी दिवपी प्रणालींक म्हत्वाचो डेटा दितात.
सुनामी शिटकावणी निरिक्षण करात: INCOIS, IMD, आनी SDMA सारकिल्या एजन्सीं कडल्यान अधिसुचोवण्यो घेवपाची सदस्यताय घेवन सुनामी शिटकावणी विशीं अद्ययावत रावचें. रियल-टायम अलर्टां खातीर सरकारी संकेतथळां, मोबायल ऍप्लिकेशनां, वा सोशल मिडिया खातीं नेमान तपासात.
थळावो रेडिओ वा टीव्ही आयकात: थळावे अधिकारी चड करून रेडिओ आनी दूरचित्रवाणीचेर सुनामीची शिटकावणी प्रसारीत करतात. भूंयकांपाच्या घडणुकां वेळार विस्वासांत घेवपा सारके खबरां स्त्रोतां कडेन ट्यून करात आनी माहिती मेळोवची.
मोबायल ऍप्लिकेशनां: रियल-टायम अलर्ट मेळोवपा खातीर तुमच्या स्मार्टफोनांत सुनामी शिटकावणी दिवपी ऍप्लिकेशनां स्थापीत करात, जशे की IMD हवामान, स्कायमेट, वा INCOIS सुनामी शिटकावणी.
सावधानताय प्रणाली: समुदाय अधिसुचोवणी प्रणालीं कडेन जोडिल्ले रावचें. गोंयांतल्या जायत्या प्रदेशांनी सायरन आनी आपत्कालीन ध्वनीक्षेपक प्रणाली आसात जी आपत्कालीन वेळार भायर सरपाची सुचोवण्यो दितात.
सोशल मिडिया खातीं फालो करात: रियल टाईम अपडेट आनी आपत्कालीन अलर्ट मेळोवपा खातीर ट्विटर आनी फेसबूक सारक्या प्लॅटफॉर्मांचेर गोंय राज्य आपत्ती वेवस्थापन प्राधिकरण (एसडीएमए) आनी आयएमडी हांच्या अधिकृत खात्यांचो फालो करात.
तणाचो उजो विध्वंसक थारूंक शकता, खास करून गोंयसारक्या सुक्या वाठारांनी, जंय चड तापमान, सुकी वनस्पत आनी मनशाची क्रिया हांचो मेळ जावन उज्याच्या प्रकोपाखातीर आदर्श परिस्थिती निर्माण जावंक शकता. जोखीम समजून घेवप, हवामानाच्या पद्दतीं विशीं म्हायती रावप आनी सुरक्षेचे नेम पाळप तुमकां तणाच्या उज्या पासून तयारी करपाक आनी स्वताची राखण करपाक मदत करूंक शकता. जागृत रावून आनी सक्रिय रावून तुमी तुमचो धोको उणो करूंक शकतात आनी तुमच्या कुटुंबाची आनी समाजाची सुरक्षीतताय सुनिश्चीत करूंक शकतात.
📧 Email: dir-fire.goa@nic.in
(+91) 7391047132 101 / 112
2225500 / 2423101 / 2425101 / 2455400